Uzależnienie często można przyrównać do cienkiej granicy, której przekroczenie oznacza zniewolenie od przyjemności. Do najbardziej rozpoznawalnych nałogów należą m.in.: alkoholizm, nikotynizm, narkomania, lekomania, pracoholizm, a także hazard. Prawda jest natomiast taka, że uzależnić możemy się praktycznie od wszystkiego! W dzisiejszym artykule dowiesz się, jaki jest mechanizm uzależnienia oraz jakie są jego objawy. Jak uchronić się przed nałogiem? Jak pomóc zniewolonej osobie?

Ewolucyjny mechanizm uzależnienia

Początkiem każdego uzależnienia jest odczuwanie przyjemności i satysfakcji. Natura obdarzyła nas tymi emocjami, aby promować zachowania korzystne dla organizmu. Doświadczanie przyjemności związane jest z aktywacją układu nagrody, który wchodzi w skład szlaku mezolimbicznego. Ponadto udowodniono, że dopamina jest głównym motorem napędowym uzależnienia a jej niedobór w organizmie predysponuje do rozwoju nałogu. Jeśli już poznałeś biologiczny aspekt uzależniania, spójrz na trzy kolejne etapy rozwoju szkodliwego przyzwyczajenia:

1. Odczuwasz silne pragnienie wykonania danej czynności, np. spożycia alkoholu, grania na komputerze, czy obstawienia zakładu u bukmachera.
2. Z czasem nie jesteś w stanie oprzeć się pragnieniu. Wiąże się to z uporczywym powtarzaniem czynności, pomimo wyraźnych sygnałów, że jest to zachowanie destrukcyjne. Wkrótce stajesz się bezsilny wobec wewnętrznego przymusu.
3. W trakcie przerwy od wykonywania czynności, bądź zażywania substancji, odczuwasz dolegliwości fizyczne i psychiczne. Stopniowo tracisz kontrole nad swoim zachowaniem… Ulga pojawia się tylko wówczas, gdy zaspokoisz nałóg.

Doskonałym podsumowaniem poruszonego zagadnienia może być krótka ilustracja udostępniona na platformie YouTube – zapraszamy do obejrzenia.

Fizyczny i psychiczny mechanizm uzależnienia

Zależność fizyczna jest związana z silną potrzebą stałego zażywania substancji, a jej zaprzestanie prowadzi do dolegliwości ze strony organizmu (drżenia, bezsenność, wymioty i biegunki). Uzależnienie psychiczne działa nieco odmiennie – odpowiada za kompulsywną konsumpcję środków oraz rozwój tolerancji. Tolerancja jest potrzebą przyjmowania coraz większych ilości danej substancji, aby utrzymać euforyzujący efekt. Również tutaj do głosu dochodzi biologiczny mechanizm uzależnienia. Związane jest to bowiem ze zjawiskiem, gdy w odpowiedzi na wyższe stężenie neuroprzekaźnika, pojawia się więcej receptorów na powierzchni synapsy neuronalnej. Czy fizjologię da się oszukać?

Jak nie dopuścić do rozwoju uzależnienia?

Niestety na mechanizm uzależnienia wpływa wiele czynników. Co ciekawe, dzieci oraz młodzi dorośli mają tendencję do uzależniania się z powodu… niewiedzy. Za podejmowanie racjonalnych decyzji odpowiadają płaty czołowe, które dopiero z upływem lat rozwijają swoje możliwości. Z tego powodu łatwo wytłumaczyć skłonność do powtarzania czynności przyjemnych i mechanizm uzależnienia. W wypadku młodzieży istotny wpływ ma presja rówieśnicza i konflikty z rodzicami. Osobowość z pogranicza oraz  osobowość lękliwa to dwa typy, które szczególnie znacznie częściej popadają w zależność od substancji i zachowań. Najważniejsze, że przed uzależnieniami można się uchronić! W głównej mierze opiera się to na samozaparciu, asertywności oraz wyznaczeniu swoich granic. Unikaj i nie próbuj narkotyków opioidowych (szczególnie heroiny), psychostymulantów (np. kokainy), czy nikotyny. Jeśli już dojdzie do nałogu, kluczowe jest uświadomienie sobie problemu i zgłoszenie się po odpowiednią pomoc do ośrodka leczenia uzależnień, psychologa lub lekarza psychiatry. W takich sytuacjach ogromną rolę odgrywa rodzina lub bliskie otoczenie, które może wcześniej zauważyć niepokojące objawy.

Jak przezwyciężyć mechanizm uzależnienia?

Fundamentem leczenia wszystkich typów uzależnień jest psychoterapia. Prowadzi ją wykwalifikowany psycholog lub lekarz psychiatra. Czasami niezbędne okazuje się przeprowadzenie detoksu, który przygotuje organizm na potrzeby terapii. Pamiętaj, że niezależnie od substancji czy czynności, leczenie uzależnienia jest długotrwałym procesem. O wiele dłuższym, niż jego rozpoczęcie. Wspieraj swoich bliskich i nie dopuść, by nałóg zawładnął ich życiem!